"Every conflict can be removed. The question is not whether it's possible, but whether we are willing to challenge our basic assumptions." - Eli Goldratt
Als ondernemer en werknemer heb ik vaak geworsteld met ogenschijnlijk onoplosbare dilemma's. Moeten we investeren in groei of winstgevendheid? Kiezen we voor snelheid of kwaliteit? Het zijn vragen die iedere ondernemer kent en die vaak verlammend kunnen werken. Totdat ik het werk van Eli Goldratt ontdekte en leerde dat veel van deze dilemma's helemaal geen dilemma's hoeven te zijn.
De Man achter de Theory of Constraints
Eli Goldratt (1947-2011) was een bijzondere denker. Als natuurkundige keek hij met een frisse blik naar bedrijfsprocessen en organisaties. Wat hij zag, zette de managementwereld op zijn kop. In plaats van organisaties te zien als een verzameling losse problemen die elk om een oplossing vroegen, zag hij ze als systemen waarin alles met elkaar verbonden is.
Een Revolutionaire Kijk op Verbetering
Het geniale van Goldratt zat in zijn simpele maar krachtige inzicht: in ieder systeem is er op elk moment slechts één beperking (constraint) die de doorvoer bepaalt. Net zoals de zwakste schakel in een ketting bepaalt hoe sterk de hele ketting is.
Dit lijkt misschien voor de hand liggend, maar de implicaties zijn enorm:
Focus je energie op het versterken van die ene constraint, en de hele organisatie wordt beter
Verbeteringen elders in het systeem hebben weinig zin zolang de constraint niet is aangepakt
Als je de constraint oplost, verschuift deze naar een andere plek in het systeem
Theory of Constraints in de Praktijk
Laat me een voorbeeld geven uit mijn eigen ervaring bij TomTom. We moesten bepalen of en hoeveel middelen we wilden investeren in een open-source project dat belangrijk voor ons was. We hadden een geweldig product voor transportplanning, maar onze implementaties bij klanten duurden te lang. Ons eerste instinct was om overal kleine verbeteringen door te voeren: betere documentatie, meer developers, gestroomlijnde processen.
Maar toen we Goldratt's methode toepasten, zagen we dat er één cruciale constraint was: de kennisoverdracht van onze experts naar de implementatieteams. Door daar gericht op te focussen - met gestandaardiseerde trainingsmodules en een "train de trainer" programma - verbeterde de hele implementatieketen dramatisch.
De TOC Toolbox
Goldratt ontwikkelde verschillende tools die nog steeds zeer relevant zijn:
1. Five Focusing Steps:
Identificeer de constraint
Benut de constraint maximaal
Subordineer alles aan de constraint
Verhoog de capaciteit van de constraint
Begin opnieuw (want de constraint verschuift)
2. Thinking Processes: Tools om complexe problemen systematisch te analyseren
Current Reality Tree: Waar staan we nu?
Future Reality Tree: Waar willen we heen?
Prerequisite Tree: Wat hebben we nodig?
Transition Tree: Hoe komen we daar?
En natuurlijk: de Evaporating Cloud
3. Throughput Accounting: Een andere kijk op financiële beslissingen, gericht op doorstroming in plaats van lokale kostenbesparingen
De Kracht van Evaporating Clouds
Een Evaporating Cloud is veel meer dan een simpel diagram - het is een krachtige tool om dilemma's te ontleden én op te lossen. Laten we stap voor stap kijken hoe dit werkt aan de hand van een herkenbaar voorbeeld: het "hond dilemma". Veel mensen worstelen met de vraag of ze wel of geen hond moeten nemen.
Stap 1: Het Dilemma in Kaart Brengen
Eerst brengen we de basiselementen in kaart en verzamelen we alle relevante overwegingen:
In dit basis diagram zien we:
1. Het overkoepelende doel: een gelukkig en vervuld leven leiden
2. Twee belangrijke behoeften die dit doel ondersteunen:
- Flexibiliteit en vrijheid behouden
- Gezelschap en structuur hebben
3. De tegenstrijdige eisen die hieruit voortkomen:
- Geen hond nemen
- Wel een hond nemen
4. Alle overwegingen die bij beide behoeften horen
Stap 2: Feiten, Aannames en Interventies Identificeren
Nu komt de magie van Goldratt's methode: we gaan analyseren welke overwegingen feiten zijn en welke aannames. Bij de aannames kunnen we vervolgens interventies bedenken.
Dit tweede diagram laat zien:
1. Feiten (blauw): Deze zijn objectief waar en moeilijk te veranderen
- "Honden hebben dagelijkse zorg nodig"
- "Een hond dwingt tot routine"
- "Wandelen is gezond"
2. Aannames (rood): Deze lijken waar, maar kunnen we onderzoeken of uitdagen
- "Hondenzorg is niet te delen"
- "Je moet de hond fulltime hebben"
- "Je kunt nooit spontaan weg"
3. Interventies (paars): Concrete acties om aannames te testen of te transformeren
- Test professionele uitlaatservices
- Onderzoek honden-hotels
- Probeer co-ouderschap constructie
De Kracht van Interventies
Het geniale van deze aanpak is dat het ons dwingt verder te kijken dan het ogenschijnlijke dilemma. Door systematisch:
1. Feiten te accepteren als randvoorwaarden
2. Aannames te identificeren en uit te dagen
3. Concrete interventies te bedenken
kunnen we vaak oplossingen vinden die beide behoeften vervullen. In het geval van het hondendilemma zou een oplossing kunnen zijn om te beginnen met parttime hondenopvang, waardoor je:
De voordelen van hondenbezit ervaart
Flexibiliteit behoudt
Kunt testen of je aannames kloppen
Geleidelijk kunt groeien naar een definitieve keuze
Waarom Goldratt Nu Relevanter is Dan Ooit
In onze complexe, snel veranderende wereld biedt Goldratt's aanpak meer houvast dan ooit:
1. Focus in Overvloed:
In een wereld van oneindige mogelijkheden helpt TOC om te focussen op wat echt belangrijk is
Het voorkomt de "verbetering-paradox" waar alles tegelijk aangepakt wordt
2. Systemisch Denken:
Organisaties zijn meer verweven dan ooit
TOC helpt om de onderlinge verbanden te zien en effectief in te grijpen
3. Pragmatische Aanpak:
Geen complexe frameworks of lange implementatietrajecten
Direct toepasbaar op echte problemen
4. Conflict Resolutie:
In een gepolariseerde wereld biedt de Evaporating Cloud een weg naar begrip en oplossingen
Het helpt om voorbij standpunten naar onderliggende behoeften te kijken
Voor Wie Zich Wil Verdiepen
Lees "The Goal" - Goldratt's klassieker in romanvorm, of begin met de geïllustreerde versie als je weinig tijd hebt en volg Alex Rogo terwijl hij zijn fabriek redt met TOC principes.
Ook kun je "It's Not Luck" lezen, de opvolger die dieper ingaat op de Thinking Processes. Dit boek is vooral waardevol voor het begrijpen van Evaporating Clouds en perfect voor strategische besluitvorming.
Tot Slot
Goldratt leerde ons dat de meeste dilemma's geen dilemma's zijn, maar uitnodigingen om dieper te kijken. Door zijn tools te gebruiken, kunnen we voorbij de oppervlakkige tegenstellingen kijken en oplossingen vinden die eerder onzichtbaar leken.
---
Worstel je zelf met strategische dilemma's? Ik help organisaties regelmatig om dit soort vraagstukken te ontrafelen met behulp van deze en andere strategische tools in mijn workshops.